Kto z nas nie kojarzy Hannibala Lectera z Milczenia Owiec, czy Patricka Batemana z American Psycho i chyba dobrze znanego Jokera z Mrocznego Rycerza? Podobnie jest w przypadku serialowego Dextera i wielu innych postaci, które są przedstawiane w krzywym zwierciadle całego społeczeństwa. Poprzez historię przewinęło się mnóstwo psychopatów i socjopatów. Ted Bundy, seryjny morderca i gwałciciel. Anatolij Onoprijenko, ukraiński psychopata okrzyknięty mianem „Terminatora”. Elżbieta Batory, księżna węgierska i seryjna morderczyni czy Javed Iqbal pakistański morderca, który został uznany winnym wykorzystania seksualnego i zamordowania ponad 100 dzieci. Statystycznie psychopaci, zwani też socjopatami, stanowią 2 do 3 procent społeczeństwa. Prawdą jest również, że wielu ludzi sukcesu, to osoby o profilu psychopatycznym lub socjopatycznym. Czym jest socjo/psychopata? Czy powinniśmy uważać ich za ludzi chorych, czy po prostu złych? Jak możemy ich rozpoznać?
Psychopaci
Psychopatia często utożsamiana jest z antyspołecznym zaburzeniem osobowości (ang. antisocial personality disorder – ASPD). Tak to widzi Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (ang. American Psychiatric Association – APA) i jego klasyfikacja zaburzeń psychicznych – DSM (od 2013 r. DSM-V).
Psychopatą określa się „najczęściej młodych osobników płci męskiej, których zachowanie ma destruktywny, antyspołeczny charakter i którzy nie odczuwają winy i nie są zdolni do silnych więzi emocjonalnych.” Jednostka o psychopatycznej osobowości nie ma skrupułów moralnych ani świadomości moralności. Człowiek taki robi to na co ma ochotę, potrafi kłamać bez zmrużenia oka i nie ma żadnego poczucia winy. Psychopaci są całkowicie nieuspołecznieni, nie rozmyślają zbyt wiele, nie zastanawiają się nad sensem życia, nie szukają wartości. Nie są w stanie przeprowadzić jakiejkolwiek samokrytyki, gdyż żadna część ich osobowości nie stoi w opozycji do ich popędów.
W momencie analizowania życiorysu psychopatów, okazuje się, że niektórym zbytnio pobłażano w dzieciństwie. Spełniano ich kaprysy, czy wybaczano wszelkie wykroczenia. Inni natomiast cierpieli w dzieciństwie z powodu silnych deprywacji i odrzucenia. Zauważyć można wspólne cechy: samolubne, roszczeniowe nastawienie, niska tolerancja na frustrację, brak dyscypliny, niegrzeczne zachowanie, trudności z tolerowaniem monotonii i rutyny.
Patrząc na badania Angeli Book z Uniwersytetu Brock, zdiagnozowani psychopaci potrafią na przykład o wiele lepiej niż reszta populacji określić, kto jest słaby (i tym samym, kogo można „wykorzystać”) patrząc tylko na sposób chodzenia danej osoby. Nie jest zaskoczeniem, że tacy ludzie potrafią zahipnotyzować nas swoim urokiem, skupieniem, gestem i z pozoru niczym się nie różnią od reszty.
Jak mówi wiele historii życia tyranów – ludzie tego typu bardzo cierpią, gdy życie im nie pobłaża, a bardzo się nudzą, gdy otoczenie im tę pobłażliwość zapewnia.
Socjopaci
Socjopatia to zaburzenie osobowości polegające na nieprzystosowaniu do życia w społeczeństwie, objawiające się aspołecznym zachowaniem.
Socjopaci również mogą doświadczać problemów psychicznych w wyniku zmian w konkretnych obszarach mózgu. „Ludzie z tym zaburzeniem osobowości są w pełni świadomi konsekwencji swoich czynów, znają różnicę pomiędzy dobrem i złem, a jednak wykazują przerażający egocentryzm, brak skrupułów i niezdolność do troszczenia się o los innych.” Pomimo zewnętrznej powłoki szczerości i pozornej wiarygodności, zachowanie socjopaty jest podstępne, kłamliwe i ma swój określony cel. Jest on skłonny do manipulacji i nie potrafi osądzić moralności danej sytuacji. Dlaczego? Dlatego, że jego „moralność” jest rozregulowana. Nieprawidłowy rozwój osobowości w kierunku socjopatii cechują zaburzenia procesów emocjonalno-motywacyjnych, a ich typowymi objawami są:
- wybuchy złości, gniewu, impulsywność reakcji,
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- działania destrukcyjne,
- przejawy patologicznych potrzeb, takich jak dążenie do zadawania cierpień innym (agresja) lub sobie (autoagresja),
- działania destrukcyjne itp. słabe postępy w rozwoju uczuć wyższych,
Socjopatyczne zaburzenia osobowości można również podzielić na reakcje antysocjalne oraz dyssocjalne. Socjopaci antysocjalni żyją w „dziedzicznych” grupach zawodowych świata przestępczego, a cała reszta społeczeństwa to wrogowie. Dzieci uczone są od podstaw, jak dobrze odnaleźć się w środowisku przestępczym, jak działać prawidłowo i jakie zachowania powielać. Socjopaci dyssocjalni natomiastcharakteryzują się dwoma cechami: brak sumienia i brak zdolności kochania – to ich jądro osobowości. Nie mają poczucia winy ani poczucia obowiązku, co więcej, dla zdobycia sympatii potrafią z gracją wkupić się w czyjeś łaski.
Trauma
Psychopatia powoduje straszne szkody w naszym społeczeństwie i wpływa na wszystkie dziedziny naszego życia. Powoduje choroby i zaburzenia takie jak PTSD(posttraumaticstressdisorder – zespół stresu pourazowego). U niektórych osób zaburzenie może utrzymywać się przez wiele lat i przejść w trwałą zmianę osobowości. Co więcej PTSD może wpływać negatywnie na całą rodzinę i przyjaciół osoby dotkniętej tym zaburzeniem.
W niektórych przypadkach leczenie symptomów PTSD trwa przez okres 3 do 6 miesięcy. W przypadku współwystępowania PTSD z innymi zaburzeniami terapia może potrwać, rok do dwóch lat, a w niektórych wypadkach nawet dłużej.
Unikaj ich!
Wszyscy z nas, a zwłaszcza kobiety, powinni nauczyć się rozpoznawać psychopatię i wypatrywać znaków ostrzegawczych, o których wspomniałam powyżej. Im wcześniej wykryjesz kłopotliwą osobę, tym lepiej dla ciebie. Oczywiście nie popadajmy w paranoje i nie diagnozujmy każdą napotkaną osobę, ale bądźmy świadomi istnienia takich zaburzeń u osób, które mogą żyć pośród nas. Na koniec pytanie, czy psychopaci mogą się zmienić? Odpowiedź jest prosta: nie, oni zdecydowali się zachowywać tak, jak się zachowują. Ich postępowanie jest pozbawione empatii, sumienia, a jedynym efektem ich działania będzie nasze psychiczne sponiewieranie albo śmierć. Pamiętajmy: Psychopata nie widzi żadnych wad w swojej psychice, żadnej potrzeby zmiany!
Zobacz także: Po co komu empatia?
Polecam ostatni wywiad z Tedem Bundy, tuż przed jego śmiercią:
Artykuł użyczony przez psychologia-społeczna.pl
