Wielkim problemem cywilizacyjnym, z którym przychodzi się zmierzyć współczesnemu społeczeństwu jest bez wątpienia gospodarka odpadami. Bardzo wiele osób wyrzuca śmieci gdzie popadnie. Inni ich nie segregują. Pół biedy, jeśli problem ten wynika z niedoinformowania. Można to bowiem zawsze naprawić. Gorzej, kiedy wynika ze złej woli lub braku jakiejkolwiek do zachowania czystości i dbania o planetę. Ludzi przybywa i jeśli ten kłopot skutecznie nie zostanie zaadresowany, to utoniemy we własnych śmieciach. Częściowo winny jest konformizm, który w tym przypadku pokazuje, że tolerujemy śmiecenie gdzie popadnie.
Przekonać nieprzekonanych
Przekonywanie ludzi do zmian nie jest rzeczą prostą. Istnieje taki stary dowcip: „Ilu psychologów potrzeba, aby zmienić żarówkę? Jednego, ale żarówka musi się chcieć sama zmienić.” Gorzki żart oddaje jednak rzeczywistość. Dopóki ktoś nie znajdzie w sobie pokładów motywacji, nie dokona żadnej zmiany w swoim postępowaniu. A co, jeśli możliwe jest zrobienie swoistego objazdu do zmiany ludzkich zachowań?
Zobacz także: Inteligentne emocje
Pod Jego okiem
Na pewnym uniwersytecie, w jednej z sal stał sobie ekspres do kawy. Kawa była dla każdego, natomiast żeby można było zachować czystość ekspresu i wymieniać jego zawartość, dzięki czemu zachowana zostawała gwarancja świeżej kawy, studenci i osoby korzystające z serwisu, proszone były o pozostawienie w słoju, który stał obok ekspresu „co łaska”. Nad słojem wisiała kartka, która prosiła o datki i informowała, na co są one przeznaczone. Niestety nie wiele osób wrzucało cokolwiek do słoja. Można by pomyśleć, że biedni studenci nie mają się czym dzielić.
Wszystko jednak uległo zmianie, kiedy nad kartką pojawił się pewien obraz. Oto znajdowały się na nim…ludzkie oczy. Kiedy tylko pojawiły się one nad ekspresem, datki wzrosły o 80%. Co takiego sprawił wizerunek zwykłych, ludzkich oczu?
Mózg funkcjonuje w dużej mierze bez udziału świadomości. Gdyby było inaczej, ludzie odczuwaliby nieustannie wszystkie procesy metaboliczne, które zachodzą w organizmie. Świadomość nie ma jednak do nich dostępu, tak jak nie ma dostępu do wielu procesów, które się toczą i wielu stanów emocjonalnych, które się w nas pojawiają.
Możemy poczuć się smutni, zupełnie nie wiedząc dlaczego. Obraz oczu działa na takiej właśnie zasadzie. Uruchamia poczucie, że ktoś nas obserwuje, którego wcale nie musimy być świadomi. Uczestnicy eksperymentu nie byli i nie zauważyli w większości przypadków obrazu. Ci zaś, którzy to zrobili, nie mogli uwierzyć, że mógł on mieć wpływ na ich zachowanie. Tymczasem bycie obserwowanym uruchamia nasze stadne instynkty i chęć zachowywania się zgodnie z istniejącymi w owym stadzie normami. Stajemy się na wskroś konformistyczni – czy to w wyniku lęku przed ostracyzmem ze strony grupy, gdy nie podporządkujemy się regułom, czy po prostu dlatego, że jest to swoista wskazówka odnośnie tego, że mamy tak postępować. Poczucie czyjegoś wzroku uruchamia więc konformizm normatywny. To dzięki niemu stosujemy się do zasad i norm społecznych.
Narzędzia do torowania postaw społecznych
Tworzenie efektywnych przestrzeni do wpływania na zachowania zbiorowe czy nawet takie, które mają miejsce w małych grupach, jest coraz ważniejsze w świecie, w którym każdy wie lepiej i chce żyć po swojemu. To wypracowanie wspólnych norm, zasad i stworzenie prawa spowodowało, że możemy koegzystować na tej planecie. Wykorzystując to, w jaki sposób działa ludzki umysł, możemy projektować zachowania, które służyć będą dobru wspólnemu. Są one nieinwazyjne i niekonfrontacyjne. Znacząco mogą jednak pomóc zmieniać ten świat na lepsze. Inni – często w nieświadomy sposób, poprzez manifestowanie swoich postaw, robią dokładnie to samo w drugą stronę. Dają przyzwolenie na śmiecenie, niszczenie czy zatruwanie – swoisty negatywny konformizm normatywny. Można stworzyć ku temu przeciwwagę, jeśli się zastosuje narzędzia wprost z laboratoriów badawczych. To tam zaczynają się wszelkie, rewolucyjne zmiany w XXI wieku.
Zobacz także: Inteligentne narzędzia
Wstąp w nasze progi i zdobądź narzędzia do skutecznego działania i zmieniaj swój świat na lepsze, tak jak uczyniło to już ponad 120 absolwentów SIE.
Literatura
Bateson M, Nettle D, Roberts G. (2006) Cues of being watched enhance cooperation in a real-world setting. Biology Letters, 2(3), 412-414
